Renowacja kościołów produktami Remmers

Na styku historycznych krain Warmii i Mazur Remmers uczestniczy w konserwacji Sanktuarium Maryjnego w Świętej Lipce.

Sanktuarium powstało na miejscu znajdującej się tu za dawnych czasów lipy od której pochodzi nazwa miejscowości. Legenda mówi o skazanym z kętrzyńskiego zamku, któremu przed egzekucją objawiła się Matka Boska każąc mu wyrzeźbić swą figurkę. Następnego dnia znaleziono przy skazańcu figurkę Marki Boskiej. Sędziowie uznali to za znak i ułaskawili więźnia. Ten umieścił figurkę na przydrożnej lipie, która w niedługim czasie zasłynęła licznymi cudami (m.in. niewidomy szlachcic odzyskał wzrok a owce przechodząc przy figurce klękały) Najwcześniejsze podania dotyczące Świętej Lipki pochodzą z XV wieku. Już wtedy opisywano to miejsce jako obiekt licznych pielgrzymek. Początkiem tego świętego miejsca był wiek XIII, a w XV została wzniesiona kaplica wewnątrz której rosła lipa. Po przewrotach religijnych w Prusach i przyjęciu luteranizmu, kaplica została zburzona, lipa wycięta. Na miejscu lipy stanęła szubienica, która miała odstraszać ewentualnych pielgrzymów. Odbudowa sanktuarium o obecnym kształcie trwała od XVII wieku do XVIII wieku. Była sponsorowana przez licznych fundatorów z całej Europy. Powstał wtedy bazylikowy kościół (lata 1687-1693), krużgankowe obejście z narożnymi kaplicami (lata 1694-1708), dom zakonny (lata 1695-1698). Święta Lipka to obiekt zabytkowy niezwykłej wartości, zaliczany do najwspanialszych okazów późnego baroku w Polsce. Zespół architektoniczny złożony z kościoła, krużganków i klasztoru, posiada zachowaną w stanie prawie nie zmienionym bogatą i różnorodną dekorację. Składają się na nią rzeźby w kamieniu i drewnie, malarstwo ścienne i obrazy na płótnie, wyroby złotnicze i snycerskie oraz rzadko spotykane w takiej obfitości dzieła artystycznego kowalstwa i ślusarstwa.

DZIAŁANIA RENOWACYJNE

Od kilku lat trwa remont Sanktuarium w Świętej Lipce. Prace konserwatorskie przy elewacji bazyliki i krużganków przywracają blask freskom, z większą mocą ożywają organy, a ołtarz główny odzyskuje swój pierwotny blask. Ginący zabytek jest ratowany dzięki wsparciu, udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego w wysokości 85 proc. kosztów kwalifikowanych. Pozostałe fundusze pochodzą od źródeł lokalnych. Całkowite koszty projektu to 2.468.168 euro. W pracy z materiałami chemii budowlanej nie istnieją rozwiązania typowe. Dzięki badaniom chemicznym i wsparciu technologicznemu wykonanym w laboratoriach Remmers, zdiagnozowano problem i dobrano właściwe specjalistyczne preparaty. Dzięki temu kunszt prac konserwatorów będzie zachowa preparatu! Następnym etapem prac było wzmocnienie strukturalne tynków polichromowych, przy wykorzystaniu materiału KSE 300E, opartego o specjalnie modyfikowane estry kwasu krzemowego. Celem wzmocnienia było przywrócenie osłabionym cegłom pierwotnej wytrzymałości. Prace przy wykorzystaniu technologii Remmers realizony na długie lata - mówi Radosław Okoń, przedstawiciel firmy Remmers - w renowacji zabytków bardzo ważny jest dobór odpowiednich produktów, aby zachować oryginalną substancję materiału. W Świętej Lipce zawilgocone mury krużganków spowodowały dewastację cennych malowideł ściennych. W pierwszym etapie prac konserwatorskich zajęto się przyczynami uszkodzeń tynku - pęcznieniem i skurczem higroskopijnym. Dzięki zastosowaniu jedynego w swoim rodzaju preparatu Remmers Antihygro ograniczono wielkość oraz szybkość pęcznienia. W trakcie konserwacji technicznej trzeba było zastosować aż 4 tony tego wała Pracownia Konserwacji Zabytków Stiuk, Szymon Konecko z Olsztyna i konserwator dzieł sztuki Justyna Dzieciątkowska, wieloletni partnerzy współpracujący przy realizacjach w rejonie województwa warmińsko-mazurskiego i na terenie całej Polski. W ich dorobku znajdują się zabytki od średniowiecza aż do XX wieku.

SZLAKIEM ROMAŃSKIM

Na Kujawach znajduje się wiele pięknych zabytków architektury romańskiej. Maleńkie granitowe, surowe kościółki tworzą niepowtarzalny nastrój. Przy renowacji dwóch z nich - w Strzelnie i Inowrocławiu wykorzystano produkty naszej marki. Rotunda świętego Prokopa w Strzelnie to największa romańska świątynia w Polsce zbudowana na planie koła. Zapis w kronikach Jana Długosza podaje datę 16 marca 1133 jako dzień jej konsekracji. Ostatnie badania archiwalne wskazują czas ukończenia rotundy na tzn. drugie dziesięciolecie XIII w.

Budowla wykonana została z granitowych ciosów kamiennych, z późniejszymi elementami z cegły. Podczas przebudowy w końcu XV lub na początku XVI wieku rozebrano i wymurowano ponownie w cegle górną część wieży i dodano do niej ceglaną skarpę od zachodu. W późniejszym okresie rotunda przestała pełnić funkcje kultowe i została włączona w zabudowania klasztoru norbertanek jako furta klasztorna. Sakralny charakter budowli został przywrócony w XVIII wieku. Podczas konsekracji, ok. 1779, zmieniono wezwanie świątyni Św. Krzyża na św. Prokopa. W 1812 kościół został sprofanowany przez żołnierzy napoleońskich, był prawdopodobnie używany w celach gospodarczych; dokonano wtedy kolejnych przeróbek, m.in. rozebrano apsydy od północy i dodano do wieży czworoboczną kondygnację. W 1892 dokonano pierwszej konserwacji kościoła, w tym czasie odtworzono apsydy od północy i część okien romańskich. Kolejną konserwację kościoła przeprowadzono w latach 1924-1925. Podczas II wojny rotunda została zamieniona na magazyn. W 1945 Niemcy podłożyli ładunki wybuchowe w rotundzie. Wybuch i pożar zniszczyły kopułę, górne partie wieży i całe wyposażenie wnętrza, natomiast ściany przetrwały. Odbudowa, rozpoczęta w latach pięćdziesiątych XX wieku, trwała do początku obecnego stulecia.

Prace prowadzą konserwatorzy dzieł sztuki Urszula i Marek Markowscy z Inowrocławia. W ramach opracowań projektowych zaplanowano: czyszczenie kamienia, uzupełnienie uszkodzonej siatki spoin oraz hydroizolacje wybranych partii murów. Renowację obiektu rozpoczęto od konsolidacji strukturalnej estrami kwasu krzemowego KSE, oczyszczenia kamiennych murów z zabrudzeń stosując między innymi pastę Fassadenreiniger i preparat Combi WR. Potem wykonano tynkowanie wypełnień solo chłonnym podkładem Grudputz WTA oraz doszczelniono i uzupełniono historyczne spoiny mineralną zaprawą Fugenmörtel. Niezbędne uszczelnienie powierzchni murów mocno obciążonych przez wody opadowe wykonano w systemie Remmers Kiesol. Na zagruntowane podłoże płynnym koncentratem krzemionkującym Kiesol nałożono bardzo odporny na siarczany „szybkowiążący” szlam Sulaftexschlämme.

Drugi romański obiekt, w którym prace konserwatorskie wykonała firma Markowscy to Kościół św. Małgorzaty w Kościelcu Kujawskim. Kościół św. Małgorzaty pochodzi z przełomu XII i XIII wieku i zbudowany jest -podobnie jak większość zabytków w tym regionie -z ciosów granitowych. Od XV wieku ulegał licznym przebudowom, czego doświadczyły m. in. sklepienie (obecnie gotyckie, pierwotnie strop), apsyda (przebite okna) i ściany budowli (podwyższone, uzupełnione cegłą). Najważniejsze jednak było dobudowanie dwóch kaplic po bokach kościoła tak, że tworzą coś w rodzaju renesansowego transeptu. Południowa kaplica jest renesansowa, północną - neorenesansową, dostawiono w XIX wieku. Romański charakter zachowały ściany budowli. Najciekawszą częścią kościoła jest kamienna, kwadratowa wieża kryjąca jedną z najstarszych klatek schodowych w Polsce.

Prace remontowe kościoła z użyciem materiałów firmy Remmers rozpoczęły się w 2003 roku. Na początku wstępnie wzmocniono osłabione partie elewacji preparatem KSE 300. Usunięto zasolone i zawilgocone tynki z dolnej części elewacji i zastosowano tynki renowacyjne Remmers Vorspritzmörtel, Salzspeicherputz i Sanierputz WTA, a potem farby Siliconharz Füllfarbe LA i Historic Lasur. Zapraw barwionych w masie Remmers Restauriermörtel użyto do rekonstrukcji sgraffit oraz impregnatów Funcosil SNL do zabezpieczenia szczytów i kamieniarki. Prace konserwatorskie w kościele trwają od kilku lat. W 2006 roku polegały w głównej mierze na renowacji kaplic wraz z wyposażeniem. Wykonawcy prac zdecydowali się na zastosowanie zapraw Historic Kalkspatzenmörtel i farb wapiennych Historic Kalkfarbe, zarówno do tynkowania, malowania ścian i rekonstrukcji ubytków w kamieniu i polichromii. Podobnie postąpiono w przypadku niezwykle cennego epitafium Gertrudy Kościeleckiej, w którym zastosowano wapno dyspergowane Historic Kalkspachtel modyfikowane we własnym zakresie, do wykonania uzupełnień w kamieniu i farb do rekonstrukcji polichromii. Uzyskano bardzo jednorodne w odbiorze faktury kamienia i tynku, z matową, delikatnie zróżnicowaną powierzchnią ścian, z zachowaniem pierwotnej technologii wapiennej. Przedstawione pokrótce realizacje konserwatorskie powstały w oddalonych o setki kilometrów kościołach w Polsce, łączy je wysoki poziom wykonania konserwatorskiego, świetny efekt estetyczny, uzyskany także przez zastosowanie farb i zapraw oferowanych przez firmę Remmers. Dzięki temu zapewniają zabytkom zachowanie ich autentyczności, wartości historycznej, estetycznej i technicznej, w myśl artykułu 9 Karty Weneckiej. Zastosowanie ich uzależnione jest od zamierzeń dawnego twórcy dzieła, od aktualnych potrzeb konserwowanego zabytku, stanu zachowania, funkcji, jak również wiedzy, inwencji twórczej konserwatora i decyzji księdza - wykonawcy i inwestora!